Üretim Maliyeti Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Her işletmenin amacı kârlılığa ulaşmak veya mevcut kârını daha da arttırmaktır. Kârlılığı etkileyen faktörlerin başında ise maliyetleri denetlemek ve kontrol altında tutmak gelir. Üretim işletmeleri maliyetleri düşürmek amacıyla çeşitli hesaplamalar yapar. Üretim maliyeti çeşitleri ve başabaş(breakeven) hesabı konularını Üretim Maliyeti Nasıl Hesaplanır yazımızda bulabilirsiniz. Bu yazıda sizlere üretim maliyeti hesaplamada kullanılan belirli yöntemleri açıklayacağız.

Üretim maliyetinin nasıl hesaplanacağını belirleyen ilk faktör “envanter yönetimimin” nasıl yapıldığıdır. Üretim yapan firmalar tarafından kullanılan iki farklı envanter yönetim sistemi bulunmaktadır. Bunlar; sürekli envanter yönetimi ve aralıklı envanter yönetimidir.

Sürekli Envanter Yönetimi

Sürekli envanter yönteminde üretim yolculuğundaki malzemelerin her hareketi takip edilir. Malzemelerin tüm stok girişi ve çıkışları kaydedilir. Bu sayede istenilen herhangi bir zamanda stokların güncel durumu hakkında sağlıklı bilgi edinilebilir.

Aralıklı Envanter Yönetimi

Aralıklı envanter yönetiminde malzemenin tüm hareketleri takip edilmez. Fiilen bulunan stok miktarı ve o dönemde yapılan tüketim belirli aralıklar ile yapılacak sayımlarla belirlenir. İki sayım arasında stokta bulunan miktar bilinemez.

Stok Değerleme Yöntemleri

Stok değerleme yöntemleri, yapılan üretimlerin maliyetini belirleme konusunda, envanter yönetim çözümlerine ek olarak, kullanılan değerlendirme sistemleridir.

Temelde 4 farklı stok değerleme yöntemi bulunmaktadır;

1. Fiilî MaliyetHer parti üretimin kendisine ait malzemelerin maliyetinin bilinebildiği durumlarda kullanılan değerleme yöntemidir. Genelde sipariş üzerine üretim yapan firmalar tarafından tercih edilen yöntemdir.
2. İlk Giren İlk Çıkar (FIFO)Üretimde ilk kullanılan malzemenin ilk alınan fiyatları ilgili malzemenin envanterde bulunanlar arasında ilk giriş yapanın fiyatı üzerinden hesaplanır.Örnek olarak; farklı dönemlerde 3 sefer peynir alımı yapılmış olan bir işletmeyi ele alalım.1. alım = 20₺,2.alım = 25₺,3. alım = 2₺ olsun.Yapılan üretim maliyeti hesaplanırken önce 20₺’den alınan malzemeler üzerinden hesaplanır. 20₺’den alınan malzemeler yeterli değilse 2. sırada 25₺’den alınan malzemeler üzerinden hesaplama yapılır.

   Fiyatlar yükseliş trendi gösteriyor ise envanter değeri yüksek, üretim maliyeti ise düşük olarak sonuçlanacaktır.

3. Son Giren İlk Çıkar (LIFO)Bu değerleme yönteminde hesaplama; malzemenin envantere son giriş yaptığı fiyat üzerinden gerçekleştirilir.Örnek olarak; farklı dönemlerde iki defa kereste alımı yapmış bir üretim firmasını ele alalım.1. alım = 100₺,2.alım = 120₺ olsun.Yapılan üretimin maliyeti hesaplanırken tüm alımlar son envanter girişi maliyeti olan 120₺’lik bedel üzerinden hesaplanır.LIFO yönteminde bedeller yükseliş trendi gösteriyorsa envanter değeri düşük, üretim maliyeti yüksek olarak sonuçlanacaktır.
4. Ağırlıklı Ortalama MaliyetAğırlıklı ortalama maliyet yöntemi hareketli ağırlıklı ortalama maliyet ve dönem sonu ağırlıklı ortalama maliyet aşağıdaki iki yöntem kullanılarak uygulanır.
   1. Hareketli Ağırlıklı Ortalama MaliyetBu yöntemde her malzeme alınışında ortalama maliyet hesaplaması yapılır. Yani yeni malzeme alış maliyeti ve stok maliyeti toplanır, sonrasında yeni alınan malzeme ve stokta bulunan malzeme miktarına bölünür.Örnek olarak; stoklarda ortalama maliyeti 15₺ olan 1200 litre boya bulunan bir işletmeyi ele alalım. Bu işletme yeni malzeme olarak kg maliyeti 18₺ den 300 litre boya daha alıyor olsun. Güncel ortalama maliyeti hesaplamak için:((15 * 1200) + (18 * 300)) / (1200 + 300) = 15.6Bu durumda yeni bir malzeme alımı yapılana kadar ortalama maliyet litre başına 15.6₺’dir.
   2. Dönem Sonu Ağırlıklı Ortalama MaliyetBu yöntem aralıklı envanter yönetiminde kullanılır ve her satın alım sonrası maliyet hesabı yapılmaz. Dönem sonu envanter sayısı ve dönem içerisinde alınan miktar toplanır. Dönem başındaki envanter sayısı bu miktardan çıkarılarak harcanan miktar bulunur. Aynı dönem içinde yapılan tüm alımların maliyeti ortalaması hesaplanır ve harcanan miktar bu maliyet ile çarpılır.Örnek olarak: dönem başında 120 çuval çimentoya sahip olan bir işletmeyi ele alalım. Bu işletme dönem içerisinde 25₺’den 40 çuval ve 27₺’den 50 çuval alım yapmış olsun. Dönem sonunda ise 130 çuval sahibi olsun. Bu durumda;Harcanan miktar (120 + 40 + 50 ) – 130 = 80 çuvaldır.Ortalama çuval maliyeti ise (25 + 29) / 2 = 27₺’dir.İlgili dönem için malzeme maliyeti 80 * 27 = 2.160₺ olacaktır.

Üretim Maliyet Hesaplama Excel Belgesini İnceleyin